Лісты з фронту

Звычайная справа — бачыць на лавачцы каля пад`езда бабулек. Праходзіш і не задумваешся, што нехта з іх мае скарбніцу ўспамінаў. І ўсё іх жыццё — гэта гісторыя твайго краю, тваіх родных і блізкіх.

Праходзіў міма не раз: калі павітаешся, а калі пройдзеш і так. Мяне па­прасіла затрымацца ху­дзенькая, з кіёчкам у руках жанчына. «Ці бу­дзе цікавым для вас прачытаць лісты з фронту? Ёсць два, ёсць фотакартка іх аўтара», — сказала яна. І мы дамовіліся пра сустрэчу.

Завуць маю сураз­моў­цу Валянціна Аляксанд­раўна Пратасеня.

«Нарадзілася я ў вёсцы Дубеі, — пачала свой аповед яна. — На сёння мне споўнілася 85 гадоў.

Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, мне было дзевяць гадоў. Таму шмат чаго памятаю з таго часу. Памятаю свайго дзядзьку, мамінага брата, Паўла Яўсеевіча Пратасеню. Прыгожы быў хлопец. Перад вайной вучыўся ў ваенным вучылішчы ў Ленінградзе. Пра яго лёс не ведалі ад пачатку вайны да вызвалення Слуцка.

У пачатку жніўня 1944 года нечакана прый­шоў ліст, з якога даведаліся, што ў выз­ва­лен­ні Слуцка Павел пры­маў непасрэдны ўдзел разам з казакамі, але заехаць да бацькоў не меў магчымасці. «Когда был близко возле вас, тогда об отпуске нельзя было и думать, — потым напісаў у сваім лісце Павел. — Во время занятия Слуцка вас ещё не освободили, а из Слуцка через несколько часов мы были далеко на западе и ежедневно в таких жарких боях продвигались всё дальше и дальше на запад. Сейчас я от вас очень далеко. Я очень рад, что в течение месяца вся Белоруссия освобождена. Долго и очень долго я ждал этого момента.

Сейчас недалёк тот час, когда освободим и Польшу. Думаю, что через несколько дней будем в Варшаве, а там, конечно, и дальше. По-моему, небольшое время отделяет нас от того момента, когда мы будем пить чай и в Берлине».

Гэты ліст (сты­лістыка захавана — Заўвага рэдакцыі) Павел напісаў 5 жніў­ня 1944 года. У кан­цы ліста ад 26 жніўня 1944 года, не дачакаўшыся ад нас вестак, ён паведаміў, што за вызваленне родных мясцін яго ўзнагародзілі ордэнам Айчыннай вайны другой ступені. А яшчэ расказаў, што за тры цяжкія гады вайны аб’ехаў не толькі Савецкі Саюз, але і Польшчу, і абавязкова спадзяецца быць у Берліне.

З лістоў мы ведалі, што яго вайсковая часць знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы, яны чакаюць загаду вызваляць Варшаву.

Таму нечаканым для нас было яго з`яўленне ў бацькавай ха­це. Павел прыехаў з салдатамі на грузавой машыне. Яны павінны былі забраць пакінутую дзесьці пад Капылём гармату. Гэта была апошняя наша сустрэча.

Ён часта дасылаў лісты, а калі вайна перайшла на тэрыторыю Германіі, стаў дасылаць пасылкі. У іх была розная тканіна. Мая маці была швачкай, мела швейную машынку, з гэтай тканіны шыла сабе і людзям вопратку. А яшчэ пераслаў атэстат, па якому мы атрымлівалі грошы. Таму наша жыццё пасля нямецкай акупацыі хутка пачало наладжвацца.

З лістоў даведваліся, што фронт ідзе на Захад. Пад канец вайны Павел знаходзіўся побач з Берлінам. Вядома, мы ўсе радаваліся, што ён застаўся жывы. Лісты прыходзілі вясёлыя, у іх была радасць за Перамогу і спадзяванні на добрую будучыню.

Але ў маі 1946 года прый­шло паведамленне, што Павел трагічна загінуў у дарожна-транспартным здарэнні. Ён вёз загад і ўзнагароды салдатам сваёй часці. А хутка прыйшла апошняя пасылка: яго акрываўлены ваенны кіцель».

Валянціна Аляк­санд­раўна змоў­к­ла, цяжка ўздыхнула. «Нам невядома, дзе яго пахавалі, чаму не даслалі яго ўзнагароды. Шкада, што загінуў маладым, не пакінуўшы нашчадкаў».