Адліга

Прадстаўляем новыя вершы нашага пазаштатнага аўтара Генадзя Раманава. І як жа дарэчы падгадаўшы, акрэслівае ён у распачынаючай вершаваную нізку тэме ўжо неўцерпнае людское жаданне адлігі. Бо нешта залішне лютуе зіма ў гэтым годзе. Вера Шут, вядучая рубрыкі

Адліга

Дождж з’еў снег за тры дні.
Дзіўна — не задавіўся.
Той ляцеў да зямлі і ляцеў,
Так упэўнена, па-гаспадарску лажыўся,
Быццам вечна застацца хацеў
Ды дурыла-вятрыска з Балканаў уварваўся,
Пераблытаў нахабнік напрамак і час.
Так зіму з нашых сэрцаў прагнаць ён стараўся,
Так хацеў небарака парадаваць нас.
І паверылі мы, а куды ж было дзецца,
Калі дрэвы старыя змануцца змаглі,
Калі вэрхал птушыны навокал нясецца
І дыханне займае свежы водар зямлі.
А дарэмна — зіма проста так не здаецца,
У адпомстку шпурне льдом калючым у твар,
Завіхурыць у полі, у галлі засмяецца.
Яна хутка пакажа, хто тут гаспадар.
Зажалезіць зямлю, рэкі выкуе ў срэбра,
У кайданах нават той, хто спяваў, замаўчыць.
Толькі зоркі зазвоняць у безданні неба,
Толькі дрэвы закрэкчуць у марознай начы.

Мы і вятры

З дажджоў і часу звіўшы свае пугі,
Вятры з гісторыі сівой зрываюць дахі,
І набрыяўшы ад такой патугі,
У нашы душы заганяюць страхі
Страх першы — лета болей не вярнецца,
Другі страх — нам зіму не перажыць.
Як лівень за каўнер страх у душы льецца
І хуценька па жылах так бяжыць.
І мы пужаемся. Уціснуўшы галовы,
Мы хочам зліцца са сценамі, з зямлёй,
Не хочам чуць сумлення, роднай мовы,
Баімся нават быць самі сабой.
На дыбачках, напаўсагнуўшы ногі,
Як быццам баючыся звера разбудзіць,
Ідзем натоўпам, каб не збочыцца з дарогі,
І папракаем тых, хто напярод бяжыць.
А, яшчэ ноч. Вось трэці страх наш — цемень.
Але тут ветры, мабыць, ні пры чым.
За тыя страхі гэты душыць нас не меней,
Але аб гэтым страху мы маўчым.
І дзіўна, хоць бы хто ўзняў паходню,
Над усімі, ці хаця б перад сабой.
Каб па гразі ісці было свабодней
І з цемрай распачаць маленькі бой.
Адзін дзівак касцёр паліць удумаў,
Дык усе так паглядзелі на яго,
Як быццам ён усім ім у твары плюнуў
Ці быў Іудам нейкім, горш таго.
Навошта па адзінках разбрыдацца?
У натоўпе лепш, у натоўпе весялей,
Са страхамі лягчэй усім змагацца,
Прыціснуўшысь, дык так яно цяплей
І вецер, як прыстроіцца не з краю,
Б’е больш па іншых, а не столькі па табе.
І разам спрытней адбіваць чужую зграю
І выжыць шанцаў больш у барацьбе.
А цемень што? Наш страх яна хавае,
Твар шэры з спуду цемень не прадасць.
Галоўнае, як ужо казаў, не апынуцца з краю,
І не заўважаць, што ты вымурзаўся ў гразь.
Ну не здарма ж дано такое права чалавеку —
Усім разам думаць, разам усім ісці.
Так ёсць і так было спрадвеку —
Адзіны крыж усім лягчэй нясці.
Зноў пугі ветраў, звітыя з чужых жаданняў,
Б’юць нас па спінах, каб ісці дапамагчы
Да той апошняй рысы невяртання…
Ды толькі, мабыць, ветры ні пры чым.

Роздум беларуса правінцыяла

Цяжка быць беларусам у нашай краіне.
Паспрабуй перайсці ты на мову сваю —
Хтосьці здзівіцца, хтосьці з абразаю кіне:
«Ты, наверное, той бэнээф, мать твою».
Селянін я, і часу, прабачце, не маю
Разбірацца, у чым грэшны «той бэнээф».
Ды калі я дзяржаўную мову ўжываю,
То, скажыце мне людзі, няўжо гэта грэх?
Хто бываў за мяжой, мабыць, ведае-знае,
Той жа немец, паляк і француз, альбо чэх,
Хто заўсёды на мове сваёй размаўляе,
Ён таксама ў іх «бэнээф»?
Я партыйным не быў і далей не жадаю,
І не ведаю, хто там на «бэ», хто на «эф»
Але ўжо калі родную мову ўжываю,
Што ж, няхай клічуць і мяне «бэнээф».

***

Каб мог — у другім сусвеце жыў,
Быў бы вольны і жыццём не даражыў.
Як па моры, па жыцці ды напрасткі,
Каб без жалю за сабой паліць масты,
Каб па полю — вецер твар мой астудзіў,
Каб на крыллях я лятаў, а не хадзіў,
Каб у жылах кроў бруяла, як віно,
Меней думаць, што было, што не было.
І ў карты ўсё паставіць ды прайграць,
Ну а потым ні аб чым не шкадаваць.
Каб у морду білі ды не толькі мне,
Каб у п’янцы, а не на дурной вайне.
Каб героем, ды не з куляй ў ілбе,
Каб з вяселлем, а не ў злоснай барацьбе.
Свіснуў-гікнуў — шчасце ўшыркі разлілося,
А вяселле ды вяселля пачалося.
У топат-гопат — сілу ёсць куды дзяваць,
Тут мы разам: піць — яно ж не працаваць.

Чытаючы Ніцшэ

Дракон не быў ні жорсткім і ні злым,
Ён добрым быў,
Ён кольцамі вакол мяне звіваўся,
Лускою залатой пераліваўся.
Як з ім змагацца — ён мяне любіў.
І кожная яго луска — дзяды, бацькі, сябры, сям’я,
І кожны кажа: «Ты павінен.
Дабра табе жадаем. Мы цябе не кінем».
І вынікае: кожнаму павінен я.
А што ж сабе? Што я сабе
Павінен хаця б на схіле дзён?
Але тады ўжо не павінен, а жадаю,
І вынікае — ад адказнасці ўцякаю.
І зноў мяне ў палон бярэ дракон.
Чакайце! Для чаго я нарадзіўся?
Я сам сабе хоць крышачку належу?
Бягу далей ад іх і набліжаюсь да сябе.
Упаў… Тану… Рука па дну скрабе,
Але наверх, наверх, напоўніць
Кроў паветрам свежым.
Жывы. Не патануў, не згінуў у дрыгвіне.
Дракон мой знік. А што маё са мною застаецца?
Засталося пытанне: так і ёсць, ці мне здаецца,
Што з тою лускай мой свет мяне пакінуў.

Музыканту

Ён здабываў з гітары тое,
Што здабывацца не павінна,
Душа скуголіла і выла
І адгрызала пупавіну.
І атрымаўшы волю тую,
Ляцела ў рай і крыху далей,
І адурэўшая спяшалась,
Каб гэту волю не забралі.
Ды толькі ў рай яе не бралі —
Такой трывожнай рая мала,
Паркан там моцны і вароты,
Яна ж з няволі ўцякала,
А ёй, ад волі разамлеўшай,
Што рай, што пекла — усё адзіна.
Ды ў пекла нават не пусцілі,
Пакінуўшы пасерадзіне.
І заблукаўшы ў гэтым свеце
Паміж блакітным і зялёным,
Яна прасіла музыканта
Даць сілы вырвацца з палону.
І пальцы лёталі па струнах
Так спрытна, гэтак віртуёзна,
Гітара то раўла з пагрозай,
То так укленчывала слёзна,
Што нават Пётр пагадзіўся
І адчыніў свае вароты.
Ён вельмі потым пашкадуе,
Але ўжо гэта будзе потым.
Іграй, спявай і плач, музыка,
Іграй, музыка, іграй,
Адкрый, музыка, грэшным думам вароты ў рай.